Mệnh Vận Phú
Trời có gió mây bất trắc, người có trẻ già họa phúc. Rết có trăm chân đi không bằng rắn. Hùng kê hai cánh, bay chẳng bằng quạ. Hành trình tuấn mã ngàn dặm, không người cưỡi chẳng thể tự đi. Người có chí lớn ngút trời, không gặp vận chẳng thể tự thông.
Thường nghe: Nhân sinh tại thế, phú quý không mê hoặc, bần tiện chẳng đổi thay. Văn chương cái thế, Khổng Tử gặp nạn ở đất Trần. Võ lược siêu quần, Thái Công câu cá bên sông Vị. Nhan Uyên mệnh đoản, nào phải kẻ ác hung. Đạo Chích sống lâu, đâu phải người lương thiện. Vua Nghiêu minh Thánh, lại sinh con ngỗ ngược. Cổ Tẩu ngu muội, sinh ra con đại hiếu.
Trương Lương vốn là người áo vải, Tiêu Hà chỉ một huyện lại cỏn con. Yến Tử thân chưa đầy năm thước, được phong làm tể tướng nước Tề. Khổng Minh ở nhà tranh, làm quân sư nhà Thục Hán. Sở Bá tuy anh hùng, đại bại ở Ô Giang mà tự vẫn. Hán Vương tuy yếu nhược, lại có vạn dặm giang sơn. Lý Quảng có uy bắn hổ, đến già vẫn chẳng được phong. Phùng Đường có tài cưỡi rồng, cả đời không gặp vận. Hàn Tín lúc chưa gặp thời, chẳng ngày nào có nổi 3 bữa cơm, đến lúc gặp vận, lưng treo tam xích ngọc ấn, một sớm thời suy, chết trong tay người nham hiểm.
Có người trước nghèo mà sau giàu, có người già khỏe mà trẻ suy. Người đầy bụng văn chương, bạc đầu vẫn thi không đỗ. Kẻ tài sơ học mọn, thiếu niên đỗ đạt đăng khoa. Mỹ nhân thâm cung, vận hết phải làm kỹ nữ; kỹ nữ lẳng lơ, thời đến lên bậc phu nhân. Mỹ nữ thanh xuân, lại gả chồng ngu xuẩn. Lang quân tuấn tú, lại lấy vợ xấu thô.
Giao long chưa gặp vận, ẩn mình giữa lũ cá cua. Quân tử cảnh thất thời, dưới trướng tiểu nhân thỉnh mệnh. Áo quần tuy rách, thường giữ dung mạo lễ nghi. Nét mặt ưu tư, có chí vỗ yên thiên hạ. Thời vận chẳng gặp, chỉ nên an bần thủ phận. Tâm nếu không thẹn, ắt có lúc mở mày. Quân tử bần hàn, cốt cách thiên nhiên sinh thành. Tiểu nhân trọc phú, chẳng thoát thân xác bần hàn.
Trời không đắc thời, nhật nguyệt không sáng. Đất không đắc thời, thảo mộc chẳng sinh. Nước không đắc thời, sóng gió chẳng dừng. Người không đắc thời, lợi vận không thông. Mong phúc cầu lộc, trong mệnh đã có an bài, phú quý người nào chẳng muốn? Người nếu không dựa vào bát đức (**) căn cơ, sao có thể làm khanh làm tướng?
Xưa ta sống ở Lạc Dương, sáng xin cơm chay chùa miếu, tối ngủ lò gạch hoang, áo không đủ che thân, ăn không đủ no bụng, người cao sang hận, kẻ hèn hạ ghét, người người đều chê ta hèn, là do ta chưa gặp vận. Nay trong triều đình, làm quan tột bậc, tước vị Tam Công, thân tuy cúi mình dưới một người, nhưng chức ở trên ngàn vạn, có roi đánh bá quan, có kiếm trảm gian tà, áo có gấm lụa ngàn rương, ăn có sơn hào hải vị, ra có tráng sĩ cầm roi, vào có giai nhân nâng chén, bề trên sủng ái, kẻ dưới tung hô. Người người đều nói ta sang, chẳng phải do ta tài giỏi, đó chỉ là thời, là vận, là mệnh thôi.
Than ôi! Nhân sinh tại thế, phú quý chẳng thể hưởng hết, bần tiện chẳng thể dối mình, nghe theo trời đất tuần hoàn, tốt tươi khô héo tuần hoàn đổi thay.
Bài học từ mệnh vận phú
“Mệnh vận phú” của Lã Mông Chính – một đại thần thời Bắc Tống. Bài phú này được viết để khuyên răn Thái tử (sau này là Tống Chân Tông), nhấn mạnh rằng số mệnh con người phần lớn do trời định, nhưng cách đối diện với nó phụ thuộc vào tâm tính và đạo đức cá nhân. Nội dung bài phú cho thấy sự nhỏ bé của con người trước thiên nhiên và vận mệnh, đồng thời khuyến khích giữ vững đạo đức bất kể giàu nghèo, bởi “phú quý không mê hoặc, bần tiện chẳng đổi thay”. Ví dụ, bài phú nhắc đến các nhân vật như Khổng Tử gặp nạn dù tài năng vượt trội, hay Thái Công Vọng (Khương Tử Nha) phải chờ đến 80 tuổi mới gặp thời.
Bài học về sự bất công của cuộc đời:
“Mệnh vận phú” phản ánh một cách chân thực sự bất công trong xã hội phong kiến, nơi tài năng và phẩm chất tốt đẹp không phải lúc nào cũng được đền đáp xứng đáng.
Tác phẩm cho thấy có những người tài giỏi, đạo đức nhưng lại gặp nhiều trắc trở, gian truân, trong khi kẻ bất tài, vô đạo lại gặp may mắn, thuận lợi.
Điều này giúp chúng ta nhận thức được rằng cuộc đời không phải lúc nào cũng công bằng, và cần có sự chuẩn bị tâm lý để đối mặt với những khó khăn, thử thách.
Bài học về thái độ sống:
Dù cuộc đời có nhiều bất công, tác phẩm vẫn đề cao tinh thần lạc quan, không bi quan, chán nản.
Con người cần giữ vững niềm tin vào giá trị của bản thân, không ngừng nỗ lực vươn lên, dù gặp phải hoàn cảnh khó khăn.
Tác phẩm cũng nhắc nhở chúng ta cần có thái độ khiêm tốn, không kiêu căng, tự mãn khi gặp may mắn, thành công.
Bài học về mối quan hệ giữa tài năng và vận mệnh:
“Mệnh vận phú” cho thấy tài năng là yếu tố quan trọng, nhưng không phải là yếu tố duy nhất quyết định thành công của con người.
Vận mệnh, hay sự may rủi, cũng đóng vai trò không nhỏ trong cuộc đời mỗi người.
Tuy nhiên, tác phẩm cũng khẳng định rằng con người không nên phó mặc cho số phận, mà cần chủ động nắm bắt cơ hội, phát huy tài năng để thay đổi vận mệnh của mình.
Bài học về nhân sinh quan:
“Mệnh vận phú” giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về cuộc đời, về những giá trị đích thực của con người.
Tác phẩm nhắc nhở chúng ta không nên quá coi trọng danh lợi, vật chất, mà cần quan tâm đến những giá trị tinh thần, đạo đức.
Con người cần sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội, góp phần xây dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn.
Một số quan điểm khác:
Bên cạnh những giá trị tích cực, “Mệnh vận phú” cũng có một số quan điểm mang tính duy tâm, như việc đề cao vai trò của số phận, định mệnh.
Tuy nhiên, chúng ta cần hiểu rằng đây là quan điểm của người xưa và có thể có những cách hiểu khác nhau về tác phẩm này.
Tóm lại, “Mệnh vận phú” là một tác phẩm có giá trị nhân văn sâu sắc, mang đến nhiều bài học quý báu về cuộc đời. Chúng ta có thể học hỏi từ tác phẩm này để có một thái độ sống tích cực, chủ động và có trách nhiệm hơn.
Hãy đặt nền móng cho sự hợp tác bằng cách gọi cho tôi
(Mr Hoàng) Hotline: 0374585868
Website: VOIMT.COM
